Lỗi quá áp (OV - Overvoltage) ở biến tần: Nguyên nhân và cách khắc phục hiệu quả

1. Lỗi quá áp (OV - Overvoltage) là gì?

Lỗi OV (Overvoltage) là lỗi quá áp DC BUS – tức điện áp trên tụ DC trung gian của biến tần vượt ngưỡng cho phép. Hầu hết các biến tần hiện đại đều có hệ thống bảo vệ tự động ngắt để tránh làm hỏng tụ, nổ IGBT hoặc cháy mạch điều khiển khi xảy ra lỗi quá áp.

Thông thường, các mức điện áp DC Bus được giám sát chặt chẽ:

• Với biến tần 3 pha 380V: quá áp xảy ra khi DC BUS vượt 800VDC.

• Với biến tần 1 pha 220V: quá áp khi DC BUS vượt 400–450VDC.

2. Dấu hiệu nhận biết lỗi OV

• Biến tần hiển thị lỗi với mã: OV, OV1, OV2, hoặc "Overvoltage trip".

• Thiết bị dừng hoạt động đột ngột, quạt làm mát quay nhanh.

• Có thể nghe tiếng nổ nhẹ hoặc thấy đèn cảnh báo đỏ nhấp nháy.

• Một số biến tần sẽ tự động khởi động lại sau lỗi, một số thì không.

Xem thêm: Tổng hợp các lỗi thường gặp ở biến tần

3. Nguyên nhân phổ biến gây lỗi quá áp

3.1. Dừng tải đột ngột (Braking)

• Khi tải quay theo quán tính (quạt, ly tâm, motor trục đứng...) dừng đột ngột, năng lượng cơ học sẽ biến thành điện năng trả ngược về biến tần → tăng áp DC BUS.

3.2. Nguồn điện đầu vào dao động mạnh

• Lưới điện không ổn định, tăng áp đột ngột.

• Lỗi hệ thống tụ bù, hoặc hệ thống điện có dòng sóng hài cao.

3.3. Không có điện trở xả (braking resistor)

• Với những tải có quán tính lớn (băng tải, máy ly tâm...), nếu không lắp điện trở hãm thì dòng tái sinh sẽ làm tăng áp biến tần nhanh chóng.

3.4. Tham số cài đặt không phù hợp

• Thời gian giảm tốc (deceleration) quá ngắn → khiến dòng hãm tăng mạnh, dẫn đến quá áp.

3.5. Lỗi tụ DC hoặc mạch điều khiển

• Tụ lọc DC bị khô, yếu, làm mất khả năng hấp thụ năng lượng tái sinh.

• Bo mạch điều khiển lỗi, cảm biến đo áp sai → cảnh báo giả.

4. Cách xử lý lỗi OV ở biến tần

Bước 1: Tắt nguồn và đảm bảo an toàn

Luôn ngắt nguồn điện, đợi tụ xả hoàn toàn trước khi mở nắp biến tần kiểm tra.

Bước 2: Kiểm tra hệ thống tải

• Nếu tải là loại quay theo quán tính (máy ly tâm, băng tải, quạt công nghiệp...), kiểm tra xem biến tần có đang giảm tốc đột ngột không.

• Chạy thử lại với thời gian giảm tốc dài hơn để xem lỗi còn không.

Bước 3: Kiểm tra cài đặt thời gian giảm tốc (Deceleration time)

• Thời gian giảm tốc ngắn → làm dòng điện tăng mạnh khi motor bị “hãm” nhanh → sinh ra điện áp ngược lớn.

• Giải pháp: tăng thời gian giảm tốc lên tối thiểu 10–15 giây hoặc nhiều hơn tùy tải.

Bước 4: Lắp điện trở xả (Braking resistor)

• Với tải có quán tính lớn, nên lắp thêm điện trở xả và bật chức năng Dynamic Braking trên biến tần.

• Kiểm tra công suất điện trở có phù hợp không: thường từ 5–10% công suất động cơ.

Bước 5: Kiểm tra điện áp lưới điện đầu vào

• Dùng đồng hồ đo để kiểm tra điện áp đầu vào:

  • Biến tần 3 pha: ~380V ±10%

  • Biến tần 1 pha: ~220V ±10%

• Nếu quá cao, nên sử dụng ổn áp hoặc contactor khởi động mềm để hạn chế sốc điện.

Bước 6: Kiểm tra tụ DC và bo điều khiển

• Mở biến tần, quan sát tụ điện có bị phồng, chảy dầu không.

• Dùng đồng hồ ESR để kiểm tra độ suy giảm của tụ.

• Nếu có hư hỏng, nên thay thế tụ DC hoặc bo mạch tại trung tâm sửa chữa chuyên nghiệp.

5. Một số mẹo ngăn ngừa lỗi OV trong thực tế

• ✅ Tăng thời gian giảm tốc cho mọi ứng dụng tải lớn/quán tính.

• ✅ Luôn lắp điện trở hãm với máy ly tâm, thang máy, cẩu trục, máy công nghiệp nặng.

• ✅ Bảo trì định kỳ tụ DC, bo mạch điều khiển và quạt làm mát.

• ✅ Dùng biến tần có tính năng “Energy feedback” cho ứng dụng tiết kiệm điện và tránh lỗi OV.

• ✅ Tránh ngắt điện đột ngột khi động cơ đang hoạt động, vì năng lượng tái sinh sẽ không tiêu tán kịp.

6. Tình huống thực tế và cách xử lý

Trường hợp 1: Biến tần điều khiển băng tải báo lỗi OV khi dừng khẩn cấp

• Nguyên nhân: Không có điện trở xả, giảm tốc 2 giây.

• Xử lý: Gắn điện trở 100Ω – 200W, tăng thời gian giảm tốc lên 10s → ổn định.

Trường hợp 2: Biến tần cho máy ly tâm công nghiệp báo lỗi OV ngẫu nhiên

• Nguyên nhân: Tụ DC yếu, không hấp thu điện năng tái sinh.

• Xử lý: Thay tụ DC mới → hết lỗi.

7. Khi nào cần liên hệ kỹ thuật viên?

Bạn nên nhờ kỹ thuật can thiệp nếu:

• Không có thiết bị đo tụ, không kiểm tra được board.

• Biến tần báo OV nhưng không thể điều chỉnh tham số.

• Cần thay tụ, hàn board hoặc lắp điện trở hãm đúng chuẩn.

8. Kết luận

Lỗi OV là lỗi nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể xử lý được nếu bạn hiểu rõ nguyên lý hoạt động của biến tần và dòng điện tái sinh. Việc áp dụng đúng biện pháp như tăng thời gian giảm tốc, lắp điện trở hãm và bảo dưỡng định kỳ sẽ giúp kéo dài tuổi thọ thiết bị, đảm bảo an toàn cho toàn hệ thống.