Biến tần báo lỗi quá dòng (OC): Nguyên nhân và cách xử lý hiệu quả

1. Lỗi OC (Overcurrent) là gì?

Lỗi OC (viết tắt của Overcurrent) là lỗi quá dòng điện – khi dòng điện qua biến tần vượt quá ngưỡng giới hạn cho phép trong một khoảng thời gian nhất định. Hầu hết các biến tần đều được tích hợp chế độ bảo vệ quá dòng nhằm ngắt mạch kịp thời để bảo vệ thiết bị điện, động cơ và chính biến tần khỏi hư hỏng nghiêm trọng.

Lỗi này thường xuất hiện với mã lỗi như:

• OC1, OC2 (tùy theo hãng sản xuất như Mitsubishi, Delta, LS...)

• Overcurrent trip

• FOC (Fault Overcurrent)

2. Dấu hiệu nhận biết lỗi OC

• Biến tần dừng hoạt động đột ngột, hiển thị mã lỗi OC.

• Động cơ không quay hoặc chỉ quay một lúc rồi ngắt.

• Có thể phát ra tiếng động lớn hoặc rung giật bất thường trước khi dừng.

• Đèn báo lỗi nhấp nháy đỏ hoặc hiển thị lỗi trên màn hình.

Xem thêm: Tổng hợp các lỗi thường gặp ở biến tần

3. Nguyên nhân gây ra lỗi quá dòng ở biến tần

Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến khiến biến tần báo lỗi OC:

3.1. Tải quá nặng hoặc quá tải tức thời

• Động cơ phải kéo một tải nặng vượt mức cho phép (ví dụ: bơm nước kẹt cánh, băng tải bị kẹt vật liệu...).

• Cấp tốc độ khởi động quá nhanh khiến dòng tăng đột biến.

3.2. Động cơ bị lỗi hoặc ngắn mạch

• Dây quấn bị chạm vỏ, chạm đất, chạm nhau.

• Động cơ cũ, cuộn dây xuống cấp, cách điện kém gây rò điện.

3.3. Dây cáp động lực quá nhỏ hoặc dài

• Khi tiết diện dây không đủ lớn, dòng tải bị suy giảm gây ra sụt áp, sinh dòng phản kháng lớn.

3.4. Cài đặt thông số biến tần sai

• Giá trị dòng định mức cài thấp hơn dòng thực tế.

• Tần số tăng tốc (acceleration) quá ngắn khiến dòng khởi động cao.

• Chế độ điều khiển không phù hợp (chế độ V/F thay vì vector control...).

3.5. Hỏng linh kiện công suất trong biến tần (IGBT, Mosfet)

• IGBT bị hỏng, chập hoặc lệch sóng sẽ gây tăng dòng đột biến không kiểm soát.

4. Cách kiểm tra và xử lý lỗi OC

Tùy nguyên nhân mà ta áp dụng các biện pháp xử lý cụ thể. Dưới đây là quy trình chuẩn kiểm tra và xử lý:

Bước 1: Ngắt nguồn và đảm bảo an toàn

Luôn tắt nguồn biến tần và cách ly nguồn trước khi thực hiện kiểm tra.

Bước 2: Kiểm tra tải cơ khí

• Kiểm tra xem động cơ có bị kẹt, bó cơ khí, vòng bi bị mòn hay bám bẩn.

• Kiểm tra trục quay tay có mượt không.

• Với bơm, quạt: kiểm tra dị vật, cánh bám bụi, kẹt trục.

Xử lý: Vệ sinh, thay mỡ bôi trơn, điều chỉnh cơ cấu cơ khí hoặc thay động cơ nếu cần.

Bước 3: Kiểm tra động cơ

• Dùng đồng hồ vạn năng đo cách điện giữa các pha và giữa pha với vỏ.

• Đo điện trở từng cuộn dây xem có chênh lệch quá nhiều không.

• Nếu có thiết bị chuyên dụng, có thể kiểm tra thêm sóng hài và độ mất cân bằng.

Xử lý: Nếu động cơ bị chạm mạch – nên quấn lại hoặc thay mới.

Bước 4: Kiểm tra dây dẫn và kết nối

• Đảm bảo dây động lực đủ tiết diện, không gãy, không oxy hóa.

• Kiểm tra điểm tiếp xúc ở đầu cực biến tần và động cơ.

• Kiểm tra chiều dài dây nối từ biến tần đến động cơ (quá 50m nên thêm cuộn lọc output reactor).

Bước 5: Kiểm tra và cài đặt lại tham số biến tần

• Tham số Acceleration Time (tăng tốc): nên đặt > 5s để giảm dòng khởi động.

• Tham số Overcurrent Level: cài đặt đúng dòng định mức của động cơ.

• Chọn chế độ điều khiển phù hợp: SVC (Sensorless Vector Control) sẽ kiểm soát dòng tốt hơn chế độ V/F.

Bước 6: Kiểm tra linh kiện biến tần

• Sử dụng đồng hồ để kiểm tra IGBT, diode, Mosfet có bị chập, chạm.

• Kiểm tra bo mạch điều khiển (nếu có hiện tượng báo sai giá trị dòng).

• Nếu nghi hư linh kiện, nên liên hệ đơn vị sửa chữa biến tần uy tín để can thiệp chuyên sâu.

5. Một số mẹo giảm thiểu lỗi OC trong vận hành

• Cài đặt tăng tốc – giảm tốc hợp lý: Giúp biến tần có thời gian điều chỉnh dòng ổn định hơn.

• Không bật/tắt biến tần liên tục: Gây xung dòng lớn, tăng nguy cơ quá dòng.

• Lắp cuộn kháng đầu ra (output reactor): Giảm nhiễu và ổn định dòng cho động cơ cách xa biến tần.

• Bảo dưỡng định kỳ hệ thống cơ khí và điện.

6. Một số trường hợp thực tế

Trường hợp 1: Biến tần Delta 2.2kW OC khi chạy bơm nước

• Nguyên nhân: Tăng tốc quá nhanh, cánh bơm bám cặn.

• Cách xử lý: Làm sạch bơm, cài đặt lại Acc = 10s, tăng dòng OC lên 120% → OK.

Trường hợp 2: Biến tần LS báo OC khi khởi động máy nén

• Nguyên nhân: Động cơ xuống cấp, cuộn dây bị ẩm.

• Xử lý: Làm khô động cơ, cài lại chế độ điều khiển sang SVC → hết lỗi.

7. Khi nào cần gọi kỹ thuật viên?

• Bạn đã kiểm tra tải, động cơ và dây dẫn nhưng vẫn báo lỗi.

• Không có thiết bị đo dòng, đo mạch.

• Biến tần công suất lớn hoặc cao cấp (Siemens, Yaskawa...).

• Cần thay thế IGBT hoặc bo công suất.

8. Kết luận

Lỗi OC là một lỗi thường gặp nhưng hoàn toàn có thể xử lý nếu thực hiện đúng quy trình kiểm tra và hiểu rõ nguyên lý hoạt động của biến tần. Việc hiểu kỹ nguyên nhân và các bước xử lý sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí sửa chữa biến tần và duy trì hiệu suất sản xuất ổn định.