Sửa lỗi biến tần không lên nguồn – Nguyên nhân và cách khắc phục triệt để

Sửa lỗi biến tần không lên nguồn là một trong những sự cố phức tạp và dễ gây lúng túng nhất với kỹ thuật viên và sinh viên kỹ thuật mới vào nghề. Khác với các lỗi có mã báo rõ ràng, lỗi này khiến thiết bị hoàn toàn “vô hiệu” – không đèn báo, không quạt quay, không relay kêu, không có bất kỳ dấu hiệu nào để lần theo. Nếu chẩn đoán sai, việc sửa chữa không những không hiệu quả mà còn có thể gây hỏng thêm các linh kiện quan trọng như IGBT, tụ nguồn, bo điều khiển… Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu đúng bản chất lỗi, biết cách kiểm tra từng bước và xử lý an toàn, hiệu quả dựa trên kinh nghiệm thực tế tại xưởng HLAuto.vn.

I. Triệu chứng cụ thể của lỗi "không lên nguồn"

Trước tiên, cần xác định đúng là “không lên nguồn” chứ không phải các lỗi biến tần khác có biểu hiện tương tự. Các triệu chứng điển hình gồm:

• Không sáng bất kỳ đèn báo nào (POWER, RUN, ERROR…)

• Không nghe tiếng relay "click" lúc cấp nguồn

• Quạt tản nhiệt không quay

• Không hiển thị gì trên màn hình HMI/LED

• Đo điện áp đầu vào có nhưng mạch không hoạt động

Khác với lỗi "mất pha", "OC", "OV" có mã lỗi hiển thị trên màn hình, lỗi “không lên nguồn” gần như là lỗi chết hẳn hoặc đứt nguồn. Do đó, việc kiểm tra phải bắt đầu từ lớp vật lý – nguồn điện – mạch lọc – mạch nguồn phụ – điều khiển.

Dưới đây là một số lưu ý quan trọng để tránh chẩn đoán sai lỗi:

• Nhiều trường hợp biến tần vẫn hoạt động nhưng màn hình hiển thị bị hỏng hoặc lỏng cáp, khiến bạn hiểu nhầm là thiết bị không lên nguồn.

• Để phân biệt rõ, hãy quan sát đèn báo, nghe tiếng “tách” từ relay nguồn khi cấp điện, hoặc kiểm tra xem quạt làm mát có quay không – đây là những dấu hiệu cho thấy biến tần vẫn còn sống.

• Ngoài ra, có thể thử đo điện áp cấp vào các chân nguồn nội bộ để xác nhận có điện áp DC cấp cho bo điều khiển hay không.

II. Tổng quan sơ đồ nguồn trong biến tần (dành cho kỹ thuật viên mới)

Hiểu sơ đồ khối nguồn giúp dễ dàng khoanh vùng lỗi. Một sơ đồ đơn giản thường bao gồm:

1. NGUỒN ĐIỆN VÀO: 1 pha/3 pha AC → Cầu diode chỉnh lưu

2. TỤ ĐIỆN DC BUS: Tích điện và lọc nhiễu

3. NGUỒN NGẮN MẠCH (SMPS/nguồn phụ): Biến đổi sang 5V, 15V, 24V cấp cho vi xử lý, quạt, relay, mạch điều khiển

4. MẠCH NGUỒN KHỞI ĐỘNG: Rơle bypass tụ, cấp điện cho bo điều khiển

5. BO CPU/MCU: Điều khiển toàn bộ hệ thống

Bất kỳ khối nào trong 5 thành phần trên bị đứt, hỏng đều có thể gây nên hiện tượng "không lên nguồn".

III. Các nguyên nhân phổ biến khiến biến tần không lên nguồn

1. Mất nguồn cấp đầu vào

• Dấu hiệu: Không có điện áp tại cổng R, S, T (3 pha) hoặc L, N (1 pha)

• Nguyên nhân:

  • CB chưa bật, dây nguồn lỏng, cầu chì cháy

  • Dây nguồn bị đứt trong âm tường, chuột cắn, đầu cos lỏng

• Cách xử lý:

  • Dùng đồng hồ đo AC để kiểm tra ngay tại đầu vào biến tần

  • Kiểm tra hệ thống cầu chì, MCB, relay trung gian

2. Cầu chì nguồn bị cháy

• Vị trí: Ngay sau đầu vào AC

• Lý do cháy:

  • Ngắn mạch sau cầu chì (IGBT chết, nổ tụ)

  • Đấu nhầm điện áp (cấp 380VAC cho biến tần 220VAC)

• Cách xử lý:

  • Thay cầu chì đúng dòng (theo datasheet)

  • Nếu thay xong lại cháy: cần kiểm tra IGBT, tụ DC, diode nạp

Hãy lưu ý, để sửa lỗi biến tần không lên nguồn không chỉ thay cầu chì, mà cần tìm nguyên nhân dẫn đến cầu chì bị cháy.

3. Lỗi mạch chỉnh lưu – nổ tụ lọc nguồn

• Dấu hiệu:

  • Có tiếng nổ nhẹ hoặc mùi khét trước đó

  • Dấu vết cháy đen quanh tụ hoặc board in

• Nguyên nhân:

  • Tụ điện hư hỏng do lão hóa, thời gian sử dụng dài

  • Dòng sạc đột ngột quá lớn khi khởi động

• Khắc phục:

  • Kiểm tra và thay tụ 400V – 470uF/820uF

  • Dùng điện trở sạc tụ khi test để tránh nổ tiếp

4. Lỗi mạch nguồn phụ (nguồn switching – SMPS)

• Biểu hiện:

  • Có điện vào, nhưng vi điều khiển không hoạt động

  • Không có 5V/15V/24V cấp ra bo CPU

• Nguyên nhân:

  • IC nguồn chết (IC PWM, IC Viper, NCP…)

  • Chết Mosfet công suất hoặc Diode đầu ra

• Xử lý:

  • Dùng đồng hồ để đo điện áp các chân cấp nguồn

  • Nếu có sơ đồ mạch: thay linh kiện tương đương

  • Nếu không: nên dùng bo nguồn rời để xác định lỗi

5. Relay nguồn không đóng

• Biểu hiện:

  • Có điện áp ở tụ DC nhưng bo điều khiển không nhận

  • Nghe “tạch” nhẹ nhưng relay không hút

• Nguyên nhân:

  • Cuộn dây relay hỏng

  • Mạch kích relay không hoạt động do lỗi CPU, IC điều khiển

• Khắc phục:

  • Đo điện trở cuộn dây relay

  • Dùng nguồn ngoài test kích thử để xác nhận

IV. Phương pháp kiểm tra thực tế tại xưởng

HLAuto.vn đề xuất trình tự kiểm tra như sau, áp dụng thực tế cho kỹ thuật viên tại xưởng:

1. Đo điện áp đầu vào: Kiểm tra AC 220V/380V

2. Kiểm tra cầu chì: Xem có cháy không

3. Đo điện áp tại tụ DC: Nếu có AC vào nhưng không có DC → lỗi chỉnh lưu

4. Dùng đồng hồ để đo mạch cấp nguồn phụ: Kiểm tra 5V, 15V

5. Test relay và quạt tản nhiệt: Có dòng nhưng không khởi động → lỗi kích

Mỗi bước cần dùng đồng hồ vạn năng và hiểu rõ sơ đồ board. Với bo mạch dán (SMD), cần cẩn thận khi tháo lắp, tránh gây hỏng thêm mạch.

V. Quy trình kiểm tra và sửa lỗi biến tần không lên nguồn

Để sửa biến tần không lên nguồn một cách hiệu quả, cần thực hiện theo một quy trình kiểm tra chặt chẽ, từng bước từ ngoài vào trong, từ đơn giản đến phức tạp. Dưới đây là quy trình 6 bước gợi ý:

1. Kiểm tra nguồn cấp đầu vào

• Đo điện áp đầu vào: Sử dụng đồng hồ vạn năng để đo tại đầu dây cấp điện vào biến tần.

  • Biến tần 1 pha: đo giữa L và N (đảm bảo 220V).

  • Biến tần 3 pha: đo giữa các pha (R–S, S–T, R–T, đảm bảo ~380V).

• Kiểm tra tiếp điểm nguồn: Cầu dao, CB, MCCB có bị hỏng, tiếp xúc kém hoặc cháy chập không?

• Dây nguồn có bị đứt ngầm? Có thể dùng chế độ thông mạch để đo.

2. Kiểm tra cầu chì, bộ lọc EMI, cuộn kháng

• Tháo mặt trước và kiểm tra:

  • Cầu chì bên trong biến tần: nếu đứt, cần xác định nguyên nhân chập trước khi thay thế.

  • Lọc nhiễu EMI: Có bị cháy, mùi khét, hoặc hư hỏng vật lý?

  • Cuộn kháng (nếu có): Kiểm tra điện trở, đo cuộn dây có thông mạch hay bị cháy.

Hãy lưu ý, để sửa lỗi biến tần không lên nguồn không chỉ thay cầu chì, mà cần tìm nguyên nhân dẫn đến cầu chì bị cháy.

3. Kiểm tra bo nguồn cấp trước (Power Supply)

• Đo điện áp ra của bo nguồn:

  • 5V, 12V hoặc 24V (tùy loại biến tần).

  • Nếu không có điện áp, kiểm tra IC nguồn (thường là IC PWM: TOPSwitch, LNK, IC Driver...)

• Lưu ý: Nếu IC cấp trước cháy, cần kiểm tra cả tụ đầu vào, diode, cuộn dây để tránh cháy lại sau khi thay, lưu ý sửa lỗi biến tần không lên nguồn không chỉ là thay thế một linh kiện là xong.

4. Kiểm tra IGBT và mạch công suất

• Đo nhanh bằng đồng hồ số hoặc kim analog:

  • Đo giữa các chân G–E, C–E để phát hiện chập.

• Kiểm tra diode cầu (nắn dòng 3 pha):

  • Nếu diode bị chập, điện áp đầu vào sẽ không được chuyển thành DC, khiến biến tần không hoạt động.

5. Kiểm tra mạch điều khiển (Main Board)

• Đôi khi biến tần không lên nguồn không phải do bo nguồn, mà do lỗi mạch điều khiển.

• Kiểm tra các IC xử lý (MCU):

  • Nếu MCU hỏng hoặc lỗi xung clock, mạch sẽ không khởi động.

• Kiểm tra tụ lọc, chip EEPROM, ROM chứa chương trình điều khiển.

6. Kết luận sơ bộ và quyết định sửa chữa

• Ghi lại từng bước kiểm tra, xác định rõ nguyên nhân hư hỏng.

• Chỉ thay thế linh kiện sau khi kiểm tra kỹ, tránh thay sai gây lỗi chéo.

• Với các trường hợp lỗi nghiêm trọng, có thể đề xuất thay thế bo mạch hoặc gửi về trung tâm sửa chữa chuyên nghiệp.

VI. Ví dụ thực tế và tình huống hay gặp

Trường hợp 1: Sửa lỗi biến tần không lên nguồn Delta VFD007EL21A

• Hiện tượng: Bật CB, đèn màn hình không sáng.

• Kiểm tra:

  • Nguồn vào đủ 220V.

  • Cầu chì bên trong đứt, IC nguồn LNK304 cháy đen.

• Xử lý:

  • Thay cầu chì, thay IC nguồn.

  • Sau đó biến tần lên nguồn bình thường.

Trường hợp 2: Biến tần LS SV022IG5A-4 bị chập IGBT

• Hiện tượng: Bật CB thì CB nhảy liên tục, không lên nguồn.

• Kiểm tra:

  • Đo IGBT bị chập chân C–E.

  • Diode cầu nắn dòng cũng chập.

• Xử lý:

  • Thay bộ IGBT, diode cầu, kiểm tra lại bo nguồn.

  • Sau khi sửa, cấp nguồn OK, nhưng cần kiểm tra tải kỹ để tránh chập lại.

Trường hợp 3: Biến tần cũ Mitsubishi FR-A024 không lên nguồn

• Hiện tượng: Có nguồn đầu vào, nhưng không thấy gì sáng. Đây là hiện tượng điển hình mà bạn phải biết nếu muốn sửa lỗi biến tần không lên nguồn

• Kiểm tra:

  • Đo có điện áp đầu vào.

  • Bo nguồn chỉ ra 1.2V (thay vì 5V).

• Nguyên nhân:

  • Tụ lọc nguồn bị khô, IC nguồn hoạt động không ổn định.

• Xử lý:

  • Thay tụ nguồn, điện áp phục hồi 5V → biến tần lên nguồn lại.

VII. Lưu ý quan trọng khi sửa lỗi không lên nguồn

• Luôn xả tụ trước khi đo mạch: Tụ nguồn DC có thể còn điện áp cao, nguy hiểm.

• Không “đóng cầu chì mới rồi cấp nguồn lại ngay” khi chưa tìm được nguyên nhân – dễ gây cháy nổ tiếp theo.

• Đối với bo nguồn xung: cần có ampe kế, máy cấp nguồn để kiểm tra dòng hoạt động.

• Biến tần có thể bị lỗi phần mềm (firmware), nên nếu mọi phần cứng ổn định mà vẫn không lên, hãy kiểm tra bo điều khiển, ROM, IC nhớ.

• Luôn ghi chú lại quy trình sửa chữa để sau này hỗ trợ truy vết hoặc đào tạo.

VIII. Tổng kết: Cách tiếp cận tối ưu khi sửa lỗi biến tần không lên nguồn

Sửa lỗi biến tần không lên nguồn là một trong những công việc quan trọng và thường gặp với thợ điện, kỹ thuật viên bảo trì. Tuy nhiên, đây cũng là một lỗi khá phức tạp và tiềm ẩn rủi ro nếu xử lý không đúng kỹ thuật.

Điều quan trọng nhất là:

• Tuân thủ quy trình kiểm tra từ ngoài vào trong.

• Phân biệt rõ lỗi bo nguồn – công suất – mạch điều khiển.

• Sử dụng đúng công cụ đo và kỹ thuật kiểm tra.

Nếu bạn là sinh viên kỹ thuật, hãy luyện tập với các bài thực hành giả lập hoặc mô hình mạch. Nếu là kỹ thuật viên, hãy ghi chú lại những trường hợp thực tế để xây dựng kinh nghiệm cho riêng mình.

IX. Liên hệ sửa chữa chuyên sâu tại HLauto.vn

Nếu bạn gặp phải trường hợp lỗi nghiêm trọng, cần kiểm tra nhanh, thay thế linh kiện hoặc sửa triệt để với chi phí tối ưu – HLAuto.vn sẵn sàng hỗ trợ:

📞 Hotline kỹ thuật: 0948.956.835 (gặp Long Lê)
💡 Chuyên sửa chữa, phục hồi bo nguồn – bo công suất – bo điều khiển
⚡️ Nhận sửa tất cả các dòng biến tần Delta, INVT, Yaskawa, LS, Mitsubishi...

Khi bạn cần sửa lỗi biến tần không lên nguồn nhanh chóng và hiệu quả – hãy để HLAuto đồng hành cùng bạn!