Các bước kiểm tra lỗi biến tần: Quy trình chuẩn giúp chẩn đoán chính xác và sửa chữa hiệu quả

Biến tần là thiết bị điện tử công suất cao, hoạt động liên tục trong môi trường công nghiệp nên rất dễ xảy ra lỗi nếu không được bảo trì hoặc vận hành đúng cách. Việc kiểm tra lỗi biến tần là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong quá trình sửa chữa biến tần, giúp xác định nguyên nhân gốc rễ trước khi can thiệp sâu vào hệ thống. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết các bước kiểm tra lỗi biến tần theo quy trình chuẩn của kỹ thuật viên chuyên nghiệp.

1. Tổng quan về kiểm tra lỗi biến tần

Trước khi thực hiện bất kỳ thao tác nào, kỹ thuật viên cần hiểu rõ:

• Loại biến tần đang sử dụng (thương hiệu, model, thông số kỹ thuật).

• Ứng dụng cụ thể của biến tần (quạt, bơm, băng tải...).

• Môi trường làm việc của biến tần (ẩm ướt, bụi bẩn, nhiệt độ cao...).

Thông tin này giúp định hướng nhanh nguyên nhân lỗi và xác định khu vực cần kiểm tra đầu tiên.

2. Các bước kiểm tra lỗi biến tần

Bước 1: Ngắt nguồn điện và đảm bảo an toàn

Trước khi kiểm tra, tuyệt đối phải ngắt nguồn điện cấp cho biến tần và kiểm tra chắc chắn không còn điện áp tồn dư. Sử dụng đồng hồ vạn năng để xác minh điện áp tại các cổng đầu vào và đầu ra.

💡 Lưu ý: Một số tụ điện lớn trong biến tần vẫn có thể giữ điện vài phút sau khi ngắt nguồn. Luôn đợi ít nhất 5-10 phút và xả tụ nếu cần.

Bước 2: Quan sát và đánh giá ban đầu

Sử dụng giác quan và thiết bị hỗ trợ để kiểm tra sơ bộ:

• Mắt thường: Kiểm tra các dấu hiệu như cháy nổ, khét, vết nứt, linh kiện bị phồng, gãy hoặc rỉ sét.

• Mũi: Ngửi mùi khét (do cháy IC, tụ, diode…).

• Tay: Kiểm tra độ nóng bất thường (nếu biến tần mới dừng hoạt động).

• Camera nhiệt (nếu có): Phát hiện vùng tỏa nhiệt bất thường trong mạch.

Bước 3: Kiểm tra lỗi hiển thị trên màn hình biến tần

Phần lớn các loại biến tần hiện đại đều có chức năng hiển thị mã lỗi (Fault Code) trên màn hình LED hoặc LCD. Cần:

• Ghi lại mã lỗi hiển thị.

• Đối chiếu với tài liệu kỹ thuật của hãng để xác định nguyên nhân.

• Phân loại lỗi: Lỗi do nguồn, lỗi quá dòng, lỗi mạch điều khiển, lỗi cảm biến, lỗi giao tiếp...

📘 Ví dụ:

• OC: Quá dòng

• OV: Quá áp

• OH: Nhiệt độ cao

• LU: Mất áp đầu vào

• GF: Rò rỉ dòng đất

Bước 4: Kiểm tra nguồn cấp đầu vào

Dùng đồng hồ vạn năng đo điện áp tại đầu vào biến tần:

• Đảm bảo điện áp ổn định, đúng dải hoạt động cho phép của biến tần.

• Kiểm tra tiếp điểm đấu nối có bị lỏng, rỉ sét hay không.

• Nếu mất nguồn, cần kiểm tra cầu dao, dây cấp nguồn, cầu chì...

⚠️ Nhiều trường hợp biến tần bị lỗi đơn giản chỉ do mất pha, lỏng cáp hoặc đứt dây nguồn.

Bước 5: Kiểm tra đầu ra biến tần

Nếu biến tần không cấp điện ra động cơ:

• Đo điện áp tại đầu ra khi chạy thử biến tần (không gắn tải nếu cần).

• So sánh với giá trị điện áp và tần số cài đặt.

• Kiểm tra mạch điều khiển cổng ra, transistor IGBT hoặc module công suất.

Bước 6: Kiểm tra linh kiện trên bo mạch

Dành cho kỹ thuật viên có kinh nghiệm sửa chữa điện tử.

• Tụ điện: Kiểm tra bằng ESR meter, xem có phồng, rò rỉ hoặc mất điện dung.

• Diode – cầu diode: Dùng chế độ diode trên đồng hồ vạn năng để kiểm tra chiều thuận – nghịch.

• Transistor IGBT / MOSFET: Đo chân G – D – S hoặc G – C – E để xác định ngắn mạch hoặc hở.

• IC điều khiển – vi xử lý: Kiểm tra điện áp cấp nguồn và tín hiệu đầu ra.

🔧 Mẹo: Các lỗi chập mạch thường làm nổ cầu chì hoặc cháy nổ linh kiện kế cận, dễ nhận biết bằng mắt.

Bước 7: Kiểm tra cảm biến và kết nối ngoại vi

Một số lỗi không đến từ bản thân biến tần mà do thiết bị kết nối:

• Cảm biến tốc độ, cảm biến nhiệt bị hỏng.

• Cáp tín hiệu bị đứt, oxi hóa hoặc nhiễu.

• PLC, relay ngoài ra tín hiệu sai lệch.

Cần ngắt rời các tín hiệu đầu vào/ra, sau đó chạy thử biến tần ở chế độ thủ công (Manual) để loại trừ lỗi ngoại vi.

Bước 8: Sử dụng phần mềm chẩn đoán (nếu có)

Các dòng biến tần cao cấp của Siemens, ABB, Schneider, Mitsubishi… đều có phần mềm kết nối PC để:

• Xem lịch sử lỗi.

• Theo dõi các thông số thời gian thực (Real-time data).

• Ghi nhận đồ thị hoạt động (Graph trend).

• Cập nhật firmware hoặc reset về mặc định.

💡 Việc sử dụng phần mềm giúp kỹ thuật viên phân tích lỗi chính xác hơn, đặc biệt với các lỗi phức tạp.

3. Một số lỗi phổ biến và nguyên nhân đi kèm

4. Kết luận

Việc kiểm tra lỗi biến tần là bước bắt buộc và cực kỳ quan trọng để đảm bảo chẩn đoán đúng bệnh – sửa đúng chỗ – tiết kiệm thời gian và chi phí. Với quy trình 8 bước như trên, các kỹ thuật viên có thể dễ dàng phân tích và xử lý hầu hết các sự cố thường gặp trong thực tế.

Nếu doanh nghiệp bạn chưa có đội kỹ thuật chuyên sâu, hãy liên hệ với các đơn vị sửa chữa biến tần uy tín để được hỗ trợ kịp thời và an toàn.