Sửa lỗi mất pha ở biến tần: Hiểu đúng – Xử lý chuẩn để tránh sự cố lớn

Sửa lỗi mất pha ở biến tần là một trong những công việc kỹ thuật quan trọng mà bất kỳ kỹ sư, kỹ thuật viên hay người vận hành xưởng nào cũng cần nắm vững. Lỗi này không chỉ khiến biến tần không hoạt động đúng cách, mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây hư hỏng động cơ, cháy IGBT hoặc thậm chí cháy nổ nếu không được xử lý kịp thời. Trong bài viết này, HLAuto sẽ cùng bạn đi từ lý thuyết dễ hiểu đến hướng dẫn kiểm tra thực tế, để bạn có thể nhận diện và khắc phục lỗi mất pha một cách chính xác và an toàn.

I. Lỗi mất pha ở biến tần là gì?

Lỗi mất pha xảy ra khi một trong ba pha điện (R-S-T) ở đầu vào hoặc đầu ra của biến tần bị mất hoặc suy yếu. Khi đó, biến tần sẽ không thể hoạt động đúng cách, gây ảnh hưởng trực tiếp đến động cơ và cả hệ thống máy móc.

Có hai trường hợp chính:

1. Mất pha đầu vào (Input Phase Loss – SPI)

• Biến tần không nhận đủ 3 pha từ lưới điện.

• Thường báo lỗi SPI, hoặc lỗi tương tự tùy theo hãng (ví dụ ERR12 ở biến tần Inovance).

• Nguy cơ: Không khởi động được, lỗi nguồn, dừng khẩn cấp.

2. Mất pha đầu ra (Output Phase Loss – SPO)

• Biến tần vẫn nhận đủ điện, nhưng một trong các đầu ra đến động cơ bị mất.

• Thường báo lỗi SPO, hoặc các mã như OC, OL, ERR13, OP, v.v...

• Nguy cơ: Động cơ chạy lệch pha, gây nóng, quá dòng, cháy IGBT hoặc cháy cuộn dây.

⚠️ Lưu ý thực tế: Rất nhiều kỹ thuật viên khi gặp lỗi “biến tần không chạy” lại chỉ kiểm tra nguồn cấp, mà bỏ qua khả năng mất pha output do đứt dây motor, chạm chập hoặc hỏng cầu IGBT.

II. Dấu hiệu nhận biết lỗi mất pha ở biến tần

Dưới đây là một số dấu hiệu thực tế giúp bạn nhận diện nhanh:

III. Nguyên nhân gây lỗi mất pha – phân loại rõ ràng

1. Mất pha đầu vào (SPI)

• Mất một pha điện lưới do tụt áp, hỏng aptomat, cầu dao tiếp xúc kém.

• Dây nguồn cấp biến tần bị lỏng, đứt ngầm.

• Bo mạch cảm biến điện áp đầu vào bị lỗi.

• Cài đặt sai thông số bảo vệ mất pha (ở một số model có thể bật/tắt tính năng này).

2. Mất pha đầu ra (SPO)

• Dây dẫn từ biến tần tới motor bị đứt ngầm, cháy chập.

• Motor hỏng cuộn dây – đo ra trở lệch.

• Đầu cốt đấu nối motor lỏng, cháy tiếp điểm.

• Bo công suất – cầu IGBT hỏng 1 nhánh → mất điện áp 1 pha.

• Cảm biến dòng đầu ra hoặc bo điều khiển bị lỗi.

IV. Cách kiểm tra lỗi mất pha ở biến tần – từng bước thực tế

Dưới đây là các bước kiểm tra nhanh chóng mà anh em kỹ thuật có thể áp dụng trực tiếp tại xưởng:

A. Kiểm tra lỗi mất pha đầu vào (SPI)

1. Dùng đồng hồ vạn năng đo điện áp 3 pha ở đầu vào biến tần:

   • Đo giữa R-S, S-T, T-R, tất cả phải xấp xỉ 380 V (±5%).

   • Nếu 1 cặp mất điện, kiểm tra nguồn tổng, aptomat.

2. Kiểm tra dây nguồn đầu vào:

   • Quan sát tình trạng đầu cốt, siết chặt lại các đầu cos nếu cần.

   • Sử dụng đồng hồ đo thông mạch nếu nghi ngờ đứt ngầm.

3. Kiểm tra chức năng bảo vệ pha trong cài đặt biến tần:

   • Một số dòng như Delta VFD-E, LS iC5 có thể cho phép tắt bảo vệ mất pha → dễ gây hiểu nhầm.

4. Kiểm tra bo cảm biến điện áp đầu vào (nếu cần):

   • Nếu điện áp vào đủ mà vẫn báo SPI → nghi bo lỗi → cần sửa chữa biến tần/kiểm tra tại HLAuto.

B. Kiểm tra lỗi mất pha đầu ra (SPO)

1. Đo điện áp ngõ ra U-V-W khi biến tần chạy:

   • Cài chạy thử (chạy không tải nếu có thể).

   • Dùng đồng hồ đo áp AC giữa U-V, V-W, W-U → tất cả phải xấp xỉ bằng nhau (giá trị phụ thuộc tần số đặt).

2. Đo điện trở motor giữa các cặp dây:

   • Tắt nguồn, đo U-V, V-W, W-U → giá trị phải bằng nhau.

   • Nếu lệch nhiều → nghi motor lỗi cuộn.

3. Kiểm tra dây dẫn từ biến tần tới motor:

   • Dây dài dễ bị sụt áp, đặc biệt trong nhà xưởng > 20m.

   • Đo thông mạch từng dây, kiểm tra đầu cốt.

4. Nghi ngờ IGBT hỏng?

   • Nếu điện áp đầu ra một pha bị thấp bất thường → có thể cầu IGBT 1 nhánh đã chết.

   • Lúc này không nên test lại nhiều lần → dễ nổ tiếp.

📌 Mẹo kinh nghiệm từ HLAuto:
Gặp SPO nhưng đo điện áp U-V-W vẫn đủ? Hãy kiểm tra cảm biến dòng (CT) – có thể cảm biến lỗi khiến mạch điều khiển hiểu sai là mất pha.

V. Phân tích nhanh mối liên hệ giữa mất pha và các lỗi thường gặp khác

Danh sách một số lỗi thường gặp ở biến tần có liên quan đến lỗi mất pha:

• Mất pha ↔ lỗi quá dòng (OC):
  Khi mất một pha, dòng điện dồn vào hai pha còn lại → dòng tăng → báo OC.

• Mất pha ↔ lỗi quá tải (OL):
  Motor thiếu lực, phải tải nặng → biến tần kéo dòng lớn liên tục → báo OL.

• Mất pha ↔ hư động cơ:
  Chạy lệch pha gây dòng không đối xứng, làm nóng cục bộ cuộn dây → lâu ngày cháy động cơ.

• Mất pha ↔ cháy IGBT:
  Dòng không đều làm một nhánh IGBT hoạt động quá tải → dẫn tới chập và nổ.

VI. Bảng mã lỗi SPI/SPO theo từng hãng biến tần

📌 Lưu ý: Tùy model cụ thể, mã lỗi có thể thay đổi tên gọi. Luôn tham khảo tài liệu hướng dẫn đi kèm từng dòng biến tần để hiểu đúng mã cảnh báo trước khi tiến hành sửa lỗi mất pha ở biến tần.

VII. Case study 1 – Xưởng chế biến gỗ, lỗi SPO liên tục do dây quá dài

Mô tả tình huống:

• Biến tần Delta 11 kW, lắp điều khiển băng tải gỗ, dây dài ~40 m ra motor.

• Máy thường xuyên báo lỗi “SPO” sau khi chạy được vài phút.

• Động cơ nóng nhanh, cảm giác yếu lực, tải không đều.

Chẩn đoán:

• Đo điện áp ngõ ra biến tần: U-V-W không lệch nhiều, nhưng sụt áp đầu cuối motor.

• Đo trở dây → giá trị bình thường.

• Motor hoạt động bình thường nếu dùng biến tần khác tại chỗ.
  => Nguyên nhân gốc: Dây dẫn quá dài, tần số sóng mang cao → gây phản xạ điện áp, méo tín hiệu → cảm biến dòng ngõ ra hiểu sai, báo SPO.

Giải pháp HLAuto đề xuất sửa lỗi mất pha ở biến tần:

• Hạ tần số sóng mang từ 12 kHz → 4 kHz.

• Lắp thêm cuộn kháng AC đầu ra.

• Bọc lại dây dẫn kỹ, chuyển sang dây tiết diện lớn hơn (từ 4 mm² lên 6 mm²).

• Sau đó chạy ổn định, không còn báo SPO.

VIII. Case study 2 – Xưởng in bao bì, lỗi SPI nhưng điện áp đầu vào đủ

Mô tả tình huống:

• Biến tần LS iG5A 7.5 kW, cấp cho máy in tốc độ cao.

• Lỗi hiển thị “SPI” liên tục, mặc dù đo điện áp đầu vào đủ cả 3 pha.

• Đã thay dây nguồn, kiểm tra aptomat, tiếp điểm tốt.

Chẩn đoán:

• Đo áp đủ nhưng vẫn lỗi → nghi bo cảm biến điện áp đầu vào.

• Kiểm tra thông số cài đặt → bảo vệ mất pha vẫn bật.

• Lỗi xuất hiện sau khi sét đánh gần nhà máy.

Giải pháp HLAuto đề xuất:

• Gửi bo nguồn về kiểm tra → hỏng 1 chip so sánh áp đầu vào.

• Sửa bo, test lại trong phòng → OK.

• Khuyến nghị khách hàng gắn thêm chống sét lan truyền.

• Sau khi gắn, không còn lỗi.

IX. Checklist – Hướng dẫn sửa lỗi mất pha ở biến tần theo từng bước

Dưới đây là quy trình xử lý lỗi mất pha được tổng hợp từ kinh nghiệm thực tế, trình bày theo dạng HowTo dễ áp dụng.

✅ Cách kiểm tra lỗi SPI – mất pha đầu vào

Bước 1: Ngắt nguồn, kiểm tra dây nguồn đầu vào
Bước 2: Dùng đồng hồ đo điện áp 3 pha (R-S, S-T, T-R)
Bước 3: Siết chặt lại các đầu cốt, đặc biệt là tại cầu dao, Aptomat
Bước 4: Nếu điện áp đủ → kiểm tra bo cảm biến điện áp đầu vào
Bước 5: Nếu lỗi vẫn còn → gọi kỹ thuật để đo trực tiếp trên bo nguồn

✅ Cách kiểm tra lỗi SPO – mất pha đầu ra

Bước 1: Đo điện áp U-V-W tại đầu ra biến tần khi chạy
Bước 2: Đo trở cuộn dây motor từng cặp – tìm điểm lệch
Bước 3: Đo thông mạch từng dây từ biến tần tới motor
Bước 4: Hạ tần số sóng mang nếu dây quá dài
Bước 5: Nếu nghi IGBT chết → không test lại → gửi HLAuto kiểm tra/sửa

X. Một số mẹo để phòng tránh lỗi mất pha

• Sử dụng dây dẫn chất lượng cao, tiết diện phù hợp với công suất motor.

• Định kỳ siết lại đầu cos tại biến tần và motor để tránh tiếp xúc kém.

• Hạ tần số sóng mang khi dây motor dài > 30 m.

• Gắn cuộn kháng AC nếu khoảng cách xa hoặc có nhiễu điện.

• Cài đặt chức năng bảo vệ mất pha đúng cách, tùy ứng dụng mà bật/tắt.

• Định kỳ kiểm tra trở motor bằng đồng hồ cách điện (megohm) để phát hiện sớm cuộn bị chạm.

• Với xưởng nhiều bụi, ẩm → nên bảo trì bo mạch biến tần 6–12 tháng/lần để tránh lỗi cảm biến điện áp.

XI. FAQ – Câu hỏi thường gặp về lỗi mất pha ở biến tần

1. Đo điện áp đủ, nhưng vẫn báo SPO là do đâu?
→ Có thể là do lệch áp tức thời, phản xạ điện áp, cảm biến dòng lỗi, hoặc cầu IGBT mất một nhánh.

2. Mất pha đầu ra có chạy được không?
→ Biến tần sẽ tự dừng để bảo vệ, nếu tính năng bảo vệ bị tắt thì motor vẫn chạy lệch pha → dễ cháy động cơ.

3. Có nên tắt chức năng bảo vệ mất pha không?
→ Không khuyến nghị, trừ khi ứng dụng đặc biệt (tải nhẹ, không quan trọng), vì sẽ làm giảm tuổi thọ motor.

4. Làm sao biết IGBT hỏng hay không?
→ Đo điện áp ra từng cặp khi chạy, nếu 1 pha áp thấp hơn rõ rệt hoặc không có áp → nghi hỏng IGBT.

5. Có sửa lỗi mất pha ở biến tần do lỗi bo mạch được không?
→ Có. HLAuto chuyên sửa bo nguồn, bo điều khiển lỗi cảm biến áp hoặc dòng. Đảm bảo tiết kiệm hơn thay mới.

XII. Kết luận

Sửa lỗi mất pha ở biến tần không chỉ là xử lý một lỗi kỹ thuật đơn lẻ, mà còn là cách bảo vệ toàn bộ hệ thống máy móc, giảm thời gian dừng máy, và kéo dài tuổi thọ động cơ. Khi nắm vững kiến thức lý thuyết và quy trình thực hành như trong bài viết này, bạn có thể tự tin chẩn đoán và xử lý lỗi nhanh chóng, chính xác.

Nếu bạn gặp khó khăn hoặc muốn kiểm tra chuyên sâu hơn, đừng ngần ngại liên hệ HLAuto – Trung tâm sửa chữa biến tần chuyên nghiệp tại Việt Nam:

📞 Hotline: 0948.956.835
💬 Zalo kỹ thuật: https://zalo.me/0948956835
🌐 Website: https://hlauto.vn

Chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi lúc, đặc biệt khi bạn cần sửa lỗi mất pha ở biến tần tại nhà máy hoặc xưởng sản xuất của mình.